Biletino Blog’da güncel konulara yer vermeye devam ediyoruz. Bu kez keyifli ve baş döndüren bir rotanın peşine düşüyoruz. Ege’den Akdeniz’e, Doğudan Trakya’ya, ülkemizin en iyi bağ bozumu rotalarıyla karşındayız. Her Eylül ayında tatlı bir telaş kaplar bağları. Yıl boyunca bebek gibi bakılan bağlar için, şimdi bağ bozumu zamanıdır. Yeşil yapraklar hazan sarısına dönerken, bütün bir yıl verilen emek, dökülen alın teri, yerini coşkulu bir yolculuğa bırakır. Altın sarısı, kömür karası, kan kırmızısı üzümün şaraba dönüş yolculuğudur bu. Üzümün binlerce yıldır süren serüveni bir kez daha başlamaya hazırdır.
Bağ Bozumu Nedir?
Son yılların gözde turizm faaliyetlerinden biri haline gelen bağ bozumu, üzümün hasat edildiği bir dönem. Her yıl Ağustos, Eylül ve Ekim aylarında üzüm bağlarında, kuru üzüm ve şarap yapımında kullanılmak üzere bağ bozumu gerçekleşiyor. Bağ bozumu genelde Eylül ayı olarak bilinse de havaya, toprağa ve üzümün cinsine göre bu üç aya dağılıyor. Üzümler kesiliyor, cinsine ve kullanım amacına göre özel işlemlerden geçiriliyor. İşin keyifli kısmı ise bağ bozumu denilen bu hasat işleminin, bir ritüel şeklinde, coşkuyla gerçekleşmesi.
Dünyanın önde gelen üzüm üreticilerinden biri olan ülkemizde, şaraba olan ilginin de etkisiyle, bağ bozumu etkinlikleri yoğun ilgi görüyor. Aslında bu ilgi de bağ bozumunun Anadolu topraklarından kaynaklanan binlerce yıllık öyküsünün de katkısı var. Antik dönemlerde de kutlanan bağ bozumu şenlikleri, zamanla değişse de o zamanlardan günümüze devam eden bir gelenek olarak hala sürüyor. Yazının devamında bağ bozumunun tarihine doğru mitolojik bir yolculuğa hazır ol!
Bağ Bozumu: Efsane Devam Ediyor…
Üzümün, dolayısıyla bağ bozumunun tarihi yüz binlerce yıl öncesine dayanır. Buğdaydan sonra üzüm ile tanışan uygarlık, yepyeni bir aşamaya geçer. Çünkü üzüm ve bağcılık sadece tarım yapmak değildir. Üzümün şarap olma yolunda geçirdiği yolculuğun sonunda, insan sadece içimi keyif veren, neşeye, kedere eşlik eden bir içeceğe kavuşmaz. İnsan, yaratıcılık yeteneğinin özündeki değişim yapma gücüne, şarabı elde etmesiyle ulaşır. Peki bu değişimin kaynağı ve bağ bozumuyla ilgisi nedir? Bu sorunun yanıtını ilkçağın din, efsane ve sanatında önemli bir yeri bulunan ve Olympos tanrılarından biri olan ”Dionysos”da arayalım.
Bağ Bozumu: Mitolojik Çağlardan Günümüze
Bağ bozumu ile yakından ilişkili olan Dionysos, Tanrı Zeus ile Kadmos kızı Semele’nin oğlu ve Olympos tanrılarından biridir. Semele Dionysos’a henüz hamileyken hayatını kaybedince, Tanrı Zeus, yedi aylık bebeği baldırına yerleştirir. Zamanı gelince Dionysos, Zeus’un baldırından ikinci kez yeniden doğar. Dionysos’un bu doğumu şenliklerle kutlanır. Bu şenliklerde Dionysos’la bütünleşmek isteyen insanlar, şarap içip sarhoş olur, çılgınca eğlenir. Efsaneye göre üzümlerin olgunlaşıp hasat zamanına ulaştığı zaman, yapılan kutlamalarla Dionysos’un ruhu yeniden canlanır. Dionysos şenlikleriyle doğanın döngüsü, hayatın değişimi ve dönüşümü bağ bozumunda kendini bulur.
Antik dönemin ünlü Tragedya şairi Euripides, Bakkha’lar adlı eserinde Dionysos şölenlerine şöyle değinir.
Zeus’un oğlu Dionysos
Euripides, Bakkha’lar
düşkündür sevincine şölenlerin!
Sever Dionysos Barış’ı,
insanları rahata kavuşturan,
çocukları besleyip büyüten tanrıçayı.
O’dur veren zengine de, fakire de
keder dağıtan şarabın ferahlığını.
Sevmez Dionysos,
cömert günlerin, gecelerin
sevincine varamayan insanı.
Uy aklın dediklerine,
kapılma gurura ve derin düşüncelere;
inan en basit halkın inandığına
onun yaşadığı gibi yaşa.
Dionysos bir doğa tanrısıdır. Mitolojideki diğer tanrılar gibi dağlarda, ormanlarda, ovalarda hayvanlarla ve bitkilerle birlikte yaşar. Diğer taraftan insanların en çok sevdiği tanrılardan biri olarak, insanın doğayla arasındaki ilişkiyi nitelendirir. Dionysos insanları doğanın sırrına ve gizemine vakıf kılar. Bunu da şarap ve sarhoşlukla sağlar. Üzümün şarapla olan yolculuğu nihayetinde sarhoş olan insan, yaratıcılığını ortaya çıkarır. Tragedya başta olmak üzere pek çok sanat türü insanlığın Dionysos’tan aldığı ilhamla var olur.
Bağ Bozumu Nasıl Yapılır?
Toprağın sevecen bir ana gibi insanı bağrına bastığı dönemlerden biridir bağ bozumları. Aileler bir araya gelir, dostlara haber verilir. Gerekli olgunluğa ulaşmış olan asma ağaçlarındaki salkım salkım üzümler, sabahın erken saatlerinde toplanmaya başlar. Toplama işlemi sırasında üzüm salkımı, bağ makası ya da bağ bıçağı denen uygun bir aletle kesilir, küfe ya da sepetlere konur.
Bu noktada şaraplık ve yemeklik üzümlere farklı işlemler uygulanır. Yemeklik olarak tüketilecek olan üzüm potasyum içerikli özel bir suya daldırıldıktan sonra süzülür. Süzülen üzüm temiz bir zemine serilerek kurutulur ve sapından ayrılır. Şaraplık üzümler ise ezilerek şıra elde edilir. Şıraya uygun maya ile fermantasyon işlemi yapıldıktan sonra, çelik ya da meşe fıçılarda olgunlaşmaya bırakılır. Ve nihayet her biri kendine has lezzeti ve aromasıyla nefis şaraplar içilebilecek hale gelir.
Manisa Bağ Bozumu: Gediz Ovası’nın Bereketi
En iyi bağ bozumu rotalarının ilk durağı Manisa. Ülkemizde üzüm üretiminin ilk sırasında yer alan Manisa’nın neredeyse bütün ilçeleri, birbirinden değerli bağlara ev sahipliği yapıyor. Alaşehir, Salihli, Turgutlu, Sarıgöl bağları çekirdeksiz beyaz üzümüyle ünlü. Manisa’da bağ bozumu iklim ve toprak özellikleri nedeniyle Ağustos ayı itibariyle başlıyor. Eylül ayı ortasına kadar devam ediyor.
Denizli Bağ Bozumu: Çal Üzümü, Anadolu’dan Avrupa’ya
Denizli’nin Çal ilçesi, binlerce yıldır bağcılık yapılan bir yer. ”Çal Karası” bu yöreye ait özel bir şaraplık üzüm çeşidi. Çal’da ayrıca ülkemizin diğer ünlü şaraplık üzümleri; Öküzgözü, Kalecik Karası, Narince ve Boğazkere’nin üretimi de yapılıyor. Çal bağcıları Avrupa’nın dünyaya armağanı; Chardonnay, Sauvignon Blanc, Cabernet Sauvignon, Merlot gibi leziz şarapları da yetiştiriyorlar. Çal Bağ Bozumu Kültür ve Sanat Festivali bu yıl, 15-17 Eylül 2023 tarihleri arasında gerçekleşiyor.
Bozcaada Bağ Bozumu: Kuzey Ege Rüzgarı
En iyi bağ bozumu rotalarına ülkemizin en güzel gezi destinasyonlarından biri olan Bozcaada’yla devam ediyoruz. Bozcaada doğal ve tarihi güzelliğiyle olduğu kadar, son yıllarda bağ bozumu ve şaraplarıyla da adından söz ettiriyor. Bozcaada da her yıl ”Bozcaada Kültür ,Sanat ve Bağ Bozumu Festivali” gerçekleşiyor. Bozcaada havası ve toprak yapısıyla şaraplık üzüm için son derece elverişli. Yerli ve yabancı birçok üzüm çeşidi yetiştirilen Ege’nin bu güzel adasında en yaygın üzüm çeşitleri şunlar: Çalkarası, Cabernet Sauvignon, Merlot, Sauvignon Blanc ve Chardonnay.
Kapadokya Bağ Bozumu: Peri Bacalarından Şaraba
Kapadokya’ya gitmek için bir neden daha. Dünyaca ünlü Kapadokya’da bağcılığın tarihi Anadolu’nun en eski medeniyetlerine kadar uzanıyor. Araştırmacılar Hititler, Frig ve Perslerin döneminde de bağcılığa dair izlere rastlanıldığını belirtiyor. Hatta yörenin kendine has ”Dimrit” adıyla tanınan üzümünün, adını toprak tanrıçası Demeter’den aldığı söylenir. Kapadokya’nın verimli topraklarında; Kalecik Karası, Emir, Narince ve Öküzgözü üzümleri yetişiyor.
Elazığ Bağ Bozumu: Doğu’nun Güzeli Öküzgözü
Verimli topraklarıyla çok eski çağlardan beri bağcılıkla haşır neşir olmuş bir şehir, Elazığ. Trakya ve Ege’de yetişen Öküzgözü ise, Elazığ’da olanca verimiyle öne çıkıyor. Öküzgözü’nün yanı sıra Boğazkere üzümleriyle de iştah kabartan Elazığ, hem yerli hem de yabancı pazarlara ürün sunuyor.
İzmir Bağ Bozumu: Siyah İnci Kavacık
En iyi bağ bozumu rotalarının son durağında İzmir var. Ege’nin incisi İzmir’de bağ bozumu bir başka güzel yaşanır. Eylül ve Ekim aylarında hala denize girilen İzmir kıyıları, aynı zamanda bağ bozumu şenlikleriyle de coşku dolu anılar yaşatır ziyaretçilerine. İzmir’de bağ bozumuyla ve şaraplık üzümleriyle ünlü beldeler arasında; Karaburun, Karabağlar, Urla, Kemalpaşa ve Gökçealan yer alıyor. Siyah İnci adıyla bilinen Kavacık üzümü, dayanıklı yapısıyla hem sofralık hem de şarap yapımı için uygundur. Karabağlar Kavacık Üzüm Festivali bu yıl 23/24 Eylül 2023 tarihleri arasında gerçekleşecek.
Biletino Blog’da en iyi bağ bozumu rotalarına yer verdik. Sonbaharı hem eğlenceli hem de lezzetli ve keyifli bir etkinlikle geçirmek isteyenler, bağ bozumu rotalarının izini Biletino ile sürebilir. Wayana‘nın 12 etaptan oluşan Türkiye Bağ Rotaları Şarap Tadımı Serisi’nin yedinci ve sekizinci etapları, Denizli’de faaliyet gösteren üreticilere ayrıldı. Bu etkinliğin biletlerine aşağıda yer alan butondan ve Biletino.com dan ulaşabilirsin. Etkinlik 17 Eylül 2023 Pazar/ 24 Eylül 2023 Pazar ve 1 Ekim 2023 Pazar tarihlerinde gerçekleşecek.
